انواع بافت در پارچه

برای درک صحیح از انواع بافت در پارچه باید بگوییم، پارچه لایه‌ای انعطاف‌پذیر متشکل از شبکه‌ای از نخ‌ها، الیاف طبیعی یا مصنوعی است که نوع نخ‌ها یا الیاف و ساختار و نحوه قرارگیری آن‌ها در کنار یکدیگر ساختمان پارچه و خصوصیات فیزیکی آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. خصوصیاتی از قبیل لطافت و زیردست، تراکم و فشردگی سطح پارچه، میزان قابلیت کشسانی، استحکام و… توسط نوع بافت قابل تنظیم بوده و نیز بر حسب نوع کاربرد نهایی منسوج تعیین می‌گردد. به طور کلی از دیدگاه نوع بافت، پارچه‌ها به دو دسته کلی تقسیم می‌گردند: منسوجات تاری-پودی و منسوجات حلقوی که در این سری از مقالات نفیس نخ ارائه شده است، همراه ما باشید. تهیه و تنظیم: دکتر نادیا رحیمی تنها

انواع بافت پارچه کدام اند؟

انواع بافت در پارچه از دو نوع: منسوجات دارای بافت و حلقوی و یا گرد بافت تشکیل شده اند که در موارد زیر به طور مفصل در ارتباط با این دو مورد صحبت شده است:

1. منسوجات دارای بافت تاری-پودی

منسوجات دارای بافت یا تاری-پودی هستند. واژه weaving یا بافتن دلالت بر این دسته از منسوجات دارد. در این پارچه‌ها دو نوع نخ وجود دارد: تار و پود ( warp and weft ). این دو دسته به صورت منظم و با طرح معین روی هم و بدون گره، قرار می‌گیرد. از پارچه‌های تاری-پودی در پیراهن، کت شلوار، روتختی، پرده، رومبلی و … استفاده می‌شود. این دسته از منسوجات دارای طرح بافت‌های متفاوتی هستند که علاوه بر خصوصیات ظاهری، خواص فیزیکی آن‌ها نیز با یکدیگر متفاوت است. این دسته از منسوجات بر حسب نوع طرح بافت به سه دسته کلی ساده (تافته)، ساتن و سرژه تقسیم می‌شوند.

لازم به توضیح است که طرح های بافت محدود به این سه دسته کلی نبوده و مشتقاتی برای هر یک از این سه دسته طرح وجود دارد. در زیر شماتیک کلی از منسوجات تاری-پودی و موقعیت تار و پود در ساختار پارچه ارائه شده است.

نمای کلی از بافت تار و پود

• طرح بافت تافته: این طرح بافت ساده‌ترین طرح پارچه است که می‌توان با ساده‌ترین تنظیمات ماشین بافندگی آن‌ها را تولید کرد. ترتیب قرار گرفتن تارها و پودها در این بافت، به‌صورت منظم و یک در میان است. به این طرح بافت ساده یا تافته می‌گویند. در این طرح بافت، یک زاویه قائم بین نخ‌های تار و پود وجود دارد و می‌توان آن را به روش عبور دادن یک نخ تار در یک نخ پود و یا دو نخ تار در دو نخ پود تولید کرد. قسمت اعظم کل پارچه‌های بافته شده تولیدی را پارچه‌هایی با بافت ساده تشکیل می‌دهند. میزان درهم تنیدگی بین نخ‌های تار و پود در این طرح حداکثر است، از این‌رو پارچه تولید شده با این روش، ساختاری فشرده دارد. از مشتقات این بافت می‌توان به ساختار ریب (تاری یا پودی) و بافت حصیری اشاره کرد.

بیشتر بدانید: منسوجات هوشمند را بشناسیم

• طرح بافت سرژه (کج راه): در این طرح بافت، تارها و پودها ممکن است به‌صورت دو در میان یا سه در میان روی هم قرار بگیرند. این پارچه‌ها به دلیل خطوط موربی که در سطح ظاهری پارچه ایجاد می‌شود، به‌عنوان پارچه کج راه نیز شناخته می‌شوند. در بافت سرژه تفاوت مشخصی بین طرح بافت در پشت و روی پارچه وجود دارد. در این نوع بافت باید تعادل مناسبی بین ردیف‌های بافت وجود داشته باشد تا ساختار نهایی، ظاهری مورب و منحصر به فرد داشته باشد. یک نمونه متداول از طرح بافت سرژه، پارچه دنیم است.
• طرح بافت ساتین (یا ساتن): در این طرح بافت، تارها و یا پودها در بیشتر سطح پارچه به‌صورت صاف قرار دارند و سطح پارچه به‌صورت صاف و یکنواخت و فاقد کج‌راه دیده می‌شود. این نوع از طرح بافت جزء محبوب ترین طرح‌های بافت پارچه محسوب می‌شود. این بافت در مقایسه با سایر طرح‌ها گران‌تر است، زیرا جلوه خاصی ایجاد می‌نماید. مشخصه بافت ساتن چهار عدد (یا بیشتر) نخ پود است که بر روی یک نخ تار شناور است و یا بالعکس (چهار عدد نخ تار شناور بر روی یک عدد نخ پود). در بافت تار رو (ساتن)، نخ تار در بالای نخ پود قرار می‌گیرد، در حالیکه در بافت پود رو (ساتین) این نخ پود است که بر روی نخ تار قرار دارد. این بافت از جلوه و انعطاف پذیری عالی برخوردار است. برخی از مشتقات آن عبارتند از ساتن اسلیپر و ساتن پشت کرپ.

بافت ساتین، بافت سرژه و بافت تافته

2/ حلقوی یا گردباف

بافت پارچه، نوع حلقوی است که اصطلاح آن knitting است. در ایران با اسامی بافت گره‌ای‌،کشباف یا تریکو نیز شناخته می‌شود.

این نوع بافت متشکل از نخ‌های متوالی حلقوی شکل است که از جهت دیگر توسط حلقه‌ای مشابه کشیده می‌شود. حلقه‌های کشباف از اطراف به حلقه‌های دیگر توسط گره، متصل می‌شوند. در شکل زیر نمونه‌ای از این بافت مشخص شده است.

شماتیکی از پارچه های حلقوی

پارچه‌های حلقوی دارای دو نوع متمایز می‌باشند. یکی از انواع این پارچه‌ها، حلقوی پودی می‌باشد که توسط ماشین‌های تخت و گرد تولید می‌گردد. پشت این پارچه با روی آن‌ها متفاوت است و از کمی حالت کشسانی برخوردارند. این نوع بافت را گاهی با عنوان تریکو می‌شناسند.

بافت پشت و رو پارچه

نوع دیگر از این پارچه‌ها، حلقوی تاری می‌باشد که موارد استفاده آن با حلقوی پودی بسیار متفاوت است. حلقوی تاری استحکام بالا و انعطاف پذیری پایین‌تری نسبت به حلقوی پودی داشته و موارد استفاده آن در پوشاک کمی متفاوت است. این نوع بافت در رومبلی، توری، لباس ورزشی، لباس‌های زیر و… مورد استفاده قرار می‌گیرد. شماتیک حلقوی تاری و پودی در شکل زیر ارائه شده است.

بافت حلقوی تاری و حلقوی پودی

ویژگی‌ها و مقایسه انواع بافت در منسوجات

به‌صورت کلی می‌توان ویژگی‌های بافندگی تاری-پودی در مقایسه با روش‌های بافت حلقوی و منسوجات بی‌بافت را به شرح زیر برشمرد:

• معمولا پارچه‌هایی که باید ثبات ابعادی و استحکام ساختاری داشته باشند به روش تاری-پودی تولید می‌شوند نظیر پارچه‌های پیراهنی، کت‌ و شلوار، ملحفه، پرده و ….
• تولید پارچه‌های سنگین‌بافت و صنعتی به روش تاری-پودی امکان‌پذیر است (نظیر برزنت و فیلتر).
• زمانی که متراژ مورد استفاده پارچه زیاد باشد، بافندگی تاری- پودی مقرون به‌صرفه‌تر است.
• سرعت تولید بافندگی تاری- پودی در مقایسه با بافنگی حلقوی بیشتر است.
• امکان استفاده از نخ‌های ضخیم در بافندگی تاری- پودی بیشتر است.
• بافندگی تاری‌- پودی مستلزم انجام مراحل مقدمات بافندگی است و برخلاف روش بافندگی حلقوی مستقیما نمی‌توان از بوبین نخ پارچه تولید کرد (بلکه باید در ابتدا در مراحل مقدمات بافندگی عملیات چله‌پیچی انجام شود). بنابراین فرآیند بافندگی تاری- پودی گسترده‌تر و دشوارتر از بافندگی حلقوی است.
• برخلاف انواع تاری- پودی که نخ‌ها به هم فشرده هستند، در نوع بافت حلقوی، نخ‌ها دارای فضا و آزادی تحرک بیشتری هستند و معمولا نسبت به نوع تاری- پودی، می‌توانند نیروی کششی بیشتری را در خود ذخیره ‌کنند که برای پارچه قابلیت کشسانی ایجاد می‌کند، به سبب این قابلیت این نوع بافت پارچه را تحت عنوان کشباف می‌شناسند.

برای اطلاع بیشتر موضوع مقدمه ای بر عملیات تکمیل در منسوجات را مطالعه نمایید

نتیجه گیری

نوع درهم‌ رفتگی نخ‌های تشکیل‌دهنده بستر پارچه، تعیین کننده نوع بافت پارچه می‌باشد. برحسب نوع بافت، کاربرد و ویژگی‌های فیزیکی و ظاهری منسوجات تغییر می‌کند. دو نوع اصلی از بافت منسوجات شامل تاری-پودی و حلقوی است. در هر یک از این دسته‌بندی‌ها، زیرگروه‌هایی وجود دارد که نشان دهنده تنوع در نوع بافت است. در نوع تاری- پودی نحوه قرارگیری و عبور تار و پود نسبت به هم نوع طرح بافت را تعیین می‌کند و با توجه به خصوصیات فیزیکی و ظاهری پارچه تغییر می‌نماید. در نوع حلقوی حلقه‌ها می‌توانند در جهت تار یا پود قرار بگیرند که زمینه کاربرد هر یک متفاوت می‌باشد. در نهایت با توجه به کاربرد نهایی نوع منسوج تعیین و توسط تجهیزات مورد نظر تولید می‌گردد.

منابع

Hand book of Weaving, Sabit Adanur, Sulzer, Switzerland, 2001

Mazza, C., Zonda, P. (2002). Reference Book for Knitting Fondazione Acimit

Spencer, D. J. (2001). Knitting Technology A Comprehensive Handbook and Practical Guide. Burlington: Burlington: Elsevier Science Knitting technology